Vôi có tác dụng trung hóa a xít và nâng cao pH của đất và nước ao. Vôi cũng phản ứng với khí Carbonic(CO2) để thành lập Bicrabonate (HCO3_) và phóng thích Canxi và Magie vì vậy góp phần gia tăng Kiềm và độ cứng trong nước. Vôi nên được bón đều trên mặt đáy ao để khử trùng giữa các vụ nuôi hoặc rải đều trên mặt nước ao. Chú ý rằng không nên bón phân sớm (ít nhất 1 tuần ) sau khi rải vôi.
Đá vôi là nguồn nguyên liệu phổ biến nhất để làm ra vôi, về nguyên thủy đá vôi là vật liệu đá mềm chứa hỗn hợp chủ yếu Canxi Carbonate và một ít Magie Carbonate.
Nếu đá vôi chỉ chứa Canxin Carbonate thì gọi là Calcite, trong khi đá vôi có tỉ lệ Canxi Carbonate : Magie Carbonate = 1 : 1 thì gọi là Dolomite. 2 loại khoáng này là khá hiếm.
Đá vôi chứa chủ yếu Canxi Carbonate gọi là đá vôi can xi tic (Calcitic limestone). Phân loại đá vôi tùy thuộc vào hàm lượng Canxi carbonate và Magie Carbonate (Bảng 1).
Bảng 1. Hàm lượng Cacium và Magie Carbonate trong các loại vôi
* Vôi nông nghiệp:
Vôi nông nghiệp cũng chứa Canxi Carbonate và Magie Carbonate. Vôi càng mịn thì khả năng hòa tan trong nước càng tốt và càng nhanh. Giá trị cợ hạt càng mịn càng có tác dụng nâng Kiềm và pH tốt và cỡ hạt là một trong các chỉ tiêu đánh giá chất lượng vôi. Vôi được đánh giá độ mịn đạt 100% khi cỡ hạt lọt lưới 140 µm. Vôi có độ mịn hạt 80% chỉ hòa tan 80% và tương tự nếu độ mịn hạt 100% sẽ hòa tan 100%.
* Giá trị trung hòa a xít của vôi:
Giá trị trung hòa là năng lực trung hòa a xít của một mẫu vôi so với mẫu Canxin Carbonate tiêu chuẩn nguyên chất. Ví dụ một mẫu vôi có giá trị trung hòa là 85% nghĩa là nó có khả năng trung hòa 85% lượng a xít tương đương khi so với mẫu vôi Canxin Carbonate nguyên chất có giá trị trung hòa 100%. Thông thường vôi nông nghiệp thuộc nhóm Dolomite có giá trị trung hòa cực đại đạt 109%, tuy nhiên cũng không lợi ích gì hơn khi dùng Dolomite với giá thành cao hơn so với vôi nông nghiệp có giá trị trung hòa 100%.
* Các loại vôi khác:
Nguồn voi đá khác chứa Canxi và Magie carbonate được nung ở nhiết độ cao để loại bỏ khí Carbonic còn lại thành phần oxit Canxi và Oxit Magie thì gọi là vôi nung và khi xử lý với nước sẽ tạo ra vôi tôi (Calcium and Magnesium Hydroxides).
Vôi nung hay vôi tôi sản xuất từ vôi Calcite thuần chất có giá trị trung hòa 179 và 135%, tương ứng trong khi giá trị trung hòa cần đạt 200% và 147%, tương ứng cho vôi nung và vôi tôi sản xuất từ Dolomite. Tuy nhiên, hầu hết vôi được sản xuất từ nguyên liệu đá vôi truyền thống.
Giá trị hay chất lượng của vôi được đánh giá qua 2 chỉ tiêu là Giá trị trung hòa và độ mịn hạt của vôi.
* Bón vôi:
Đá vôi nông nghiệp có giá trị trung hòa 85% có thể bón ở tỉ lệ 1.176 Kg cho 1 ha (tương đương 1.000 Kg Canxi Carbonate cho 1 ha). Ngoài ra, tỉ lệ vôi bón cho ao còn phụ thuộc vào độ mịn hạt của vôi. Ví dụ nếu vôi có giá trị trung hòa là 85% nhưng độ mịn hạt chỉ đạt 80% thì lúc đó thay vì bón 1.176 Kg/ha chúng ta phải bón 1.470 Kg/ha !!!
Vôi có giá trị trung hòa cao hơn đá vôi nông nghiệp cho nên ngay cả tỉ lệ bón thấp hơn thì vôi có khả năng nâng pH lên 12 hoặc hơn trong khi đá vôi chỉ có thể nâng pH lên tối đa là 8,5. Trong trường hợp xử lý đáy ao cần bón vôi để nâng pH lên giá trị 12 hoặc cao hơn để tiêu diệt tất cả các mầm bệnh. Tất cả các loại vôi khi bón vào nước đều gia tăng pH trong đất và nước ao, chúng cũng phản ứng với khí Carbonic đề phóng thích Canxi và Magie và thành lập Bicarbonate vì vậy chúng đều có tác dụng tăng Kiềm tổng và độ cứng của nước.
Vôi cần phải rải đều hạt mịn trên bề mặt đáy ao giữa các vụ nuôi cũng như trên bề mặt nước ao. Vôi sẽ phản ứng kết tủa của Phosphorous khi bắt đầu bón vì vậy ít nhất 1 tuần không nên dùng phân bón gây màu ngay sau khi bón vôi.
Theo Giao sư Boyd – GAA
